Zgodnie z publikacją Ośrodka Ochrony Zabytkowego Krajobrazu z 1995 roku "Cmentarze Wojenne z okresu I wojny Światowej w województwie olsztyńskim" czytamy: W trakcie tych działań wojennych zmarło i zginęło jak podaje Max Dehnen około 90 tys. żołnierzy. Najliczniejszą grupę 61 tysięcy poległych stanowią żołnierze armii rosyjskiej, żołnierzy armii niemieckiej zginęło około 28 tysięcy, w tym kilkunastu żołnierzy armii austriackiej.”

Między Szkotowem, Załuskami i Lipowem na obszarze gminy Kozłowo usytuowany jest cmentarz. Położony w głębi lasu, na wzniesieniu przy drodze leśnej. Założony na planie kwadratu o wymiarach 10 x 10 m. Układ mogił w trzech rzędach. Żołnierze armii niemieckiej spoczywają w pojedynczych grobach, zajmujących dwa pierwsze rzędy oraz część trzeciego rzędu, gdzie znajdują się dwie zbiorowe mogiły, w których spoczywają żołnierze armii rosyjskiej.

Mogiły ziemne, na każdej pulpitowe tabliczki z nazwiskami i numerami jednostki oraz z datą śmierci. Na mogiłach żołnierzy rosyjskich tylko liczba poległych. Pochowanych jest tu łącznie 47 osób, 15 żołnierzy armii niemieckiej i 32 żołnierzy armii rosyjskiej poległych 28 sierpnia 1914. Stan zachowania dobry. Odrestaurowany w 1994 roku.

Jest tu zagadka grobu z napisem personali poległego - Franz Josef V. Osterreich. Czy jest to jeden z poległych Austriaków? Czy jest to może niemieckie nazwisko tłumacząc na polski o brzmieniu: Austriak? Czy Niemcy mieli takie nazwiska? Uwagę zwraca fakt, że został pochowany w nagrobku z krzyżem prawosławnym, razem z Rosjanami. Czy skrupulatni Niemcy pozwolili by sobie na taka pomyłkę i deprecjację rangi swojego poległego? Poległy z sojuszniczej armii o nieznanym nazwisku lub nazwisku Josef bardziej prawdopodobne, że mógł zostać pochowany razem z Rosjaninem i z krzyżem prawosławnym.

Na terenie tylko gminy Kozłowo znajdują się 23 cmentarze i pojedyncze mogiły z Wielkiej Wojny. Pochowanych jest tu 1625 żołnierzy z czego 516 to Niemcy, a 1109 to Rosjanie. Są to groby nie tylko z bitwy z sierpnia 1914 roku, ale i z listopada 1914. Nie wszystkie dokładne lokalizacje grobów są znane. Są cmentarze słynące ze swojego monumentalnego piękna jak cmentarz w Szkotowie, ale i są obiekty cmentarne tak zdewastowan,e że lepiej lokalizacji ich nie wymieniać. Musimy wspólnie pamięć poległych przywracać, tym bardziej, że wielu z nich to Polacy, siłą wcieleni do zaborczych armii.

Obszar Bitwy pod Tannenbergiem ciągle ma wiele zagadek i tajemnic. Jest to część naszego dziedzictwa kulturowego. W tej okolicy Bitwa pod Tannenbergiem jest największym wydarzeniem w dziejach, znanym na całym świecie. Ale tych niesamowitych historii i wyjątkowości, również świata przyrodniczego okolicy, jest tu dużo więcej.

Dziejowe wydarzenie będzie nam służyło za symbol promocji poszukiwań i badań nad krajobrazem kulturowym Pogórza Mazurskiego, szczególnie jego wschodniej części, krainy nazywanej geograficznie Garbem Lubawskim, gdzie źródła swe bierze Marózka, Szkotówka i Nida. Źródła tych rzek będą dla nas symbolem nie tylko płynącego czasu, ale i ciągle żywego dziedzictwa kulturowego okolicy, które będziemy nie tylko ocalać od zapomnienia, ale i ponownie wskrzeszać.

Zostań odkrywcą pamięci. Zapraszamy do współpracy

kb

Czytaj e-wydanie ">kliknij
Problem z założeniem profilu? Potrzebujesz porady, jak napisać tekst? Napisz do mnie. Pomogę: Igor Hrywna